Malowane pędzlem, piórkiem czy rysowane tuszem ilustracje wyczarowane przez artystów plastyków. Z czterech barw drukarze na nowo odmalowywali kolory a ze z mozołem złożonych czcionek przez zecera na papierze pojawiał się tekst. To ludzie jeszcze do niedawna odgrywali kluczową rolę w tworzeniu książek, których dziś w dobie postępu technik drukarskich zastępują w dużej mierze maszyny. Kolory książek tworzyli więc nie tylko artyści plastycy ale i jak nazywano drukarzy i zecerów „towarzysze sztuki drukarskiej”. Tak rozpoczynała się tajemnica uroku dziś coraz bardziej poszukiwanych książek ilustrowanych wydań z XX wieku.

Tekst i co dalej...

Na początku jest tekst, historia której ubarwienie jest zadaniem dla wyobraźni artysty plastyka. By zmierzyć się z tematem potrzeba czasem wiedzy lub podróży. Jan Marcin Szancer przed namalowaniem ilustracji do Faraona Bolesława Prusa postanowił odwiedzić Egipt. A Antoni Uniechowski ozdabiający często historyczne książki musiał interesować się modą i sięgać do ikonografii by z lekkich czarnych kresek namalować ludzi odzianych w dawne stroje. Finezyjne ilustracje Daniela Mroza to przykład, że przyszłość można pokazać sięgając do przeszłości. Połączył wiek XIX i XXI wzorując się na dawnych sztychach. Za pomocą cienkich kresek idealnie oddał klimat książek Lema. Kolaż łączący niepowtarzalny typ komiksowego rysunku i fotografii stał się techniką Bogdana Butenki bez, której nie zaistnieliby w świadomości książkofilów Gapiszon i Kwapiszon. Czerwona akwarelowa Rudzia, którą wyczarował pociągnięciami pędzla Janusz Grabiański, kto nie chciałby takiej wiewiórki w swoim domu? Prawie jakby wyskakiwała z ilustracji w poruszonych lekkich kolorach farby. Nie sposób oderwać wzroku od wielkich zdziwionych dziecięcych oczu Piotrusia Pana czy Króla Maciusia z rysunków Jerzego Srokowskiego. Wybitne osiągnięcia w dziedzinie plakatu Jana Młodożeńca wywarły wpływ na jego oryginalne ilustracje książkowe. Rysunki z Alicji w krainie czarów Olgi Siemaszko, Miś Uszatek Zbigniewa Rychlickiego czy Królowa Śniegu Szancera to przykłady ilustracji polskich artystów, które zapisały się w pamięci kilku pokoleń.

Ilustracje trafiają do drukarni

Kolory przeniesione z wyobraźni za sprawą artystów trafiały do drukarzy. Tu zaczynał się proces systematycznego odszukiwania barw przelanych na papier przez plastyków. Drukarze musieli odszukać ukryte kolory. W tym celu korzystali z różnych technik. Mogło być to nakładanie kalki aby zrobić kolejne zarysy barwy czarnym tuszem lub wykorzystanie fotografii wraz z filtrami uwypuklającymi kolejne odcienie. Tak odnalezione na nowo dla druku barwy były łączone. Odbywało się to w niezwykle ważnym procesie pasowania kolorów. Zdarzało się, że kolory się rozmijały co wynikało z trudności montażu ręcznego, możemy to dostrzec na niektórych ilustracjach. Dziś problem ten eliminuje możliwość wykorzystania laserów. Zanurzony w kolorze cylinder owinięty gumą nakładał farbę na formę a ona na papier. Efekt końcowy nadzorowany był przez dyrektora artystycznego, który miał za zadanie stworzenie jak najwierniejszej ilustracji.

Jakich książek ilustrowanych szukać w antykwariatach

Wklejane ręcznie, oddzielane z pietyzmem delikatnymi kalkami lub wymalowane po prostu na papierze zachwycają, tak jak nie potrafią dzisiejsze druki, swą niepowtarzalnością. Co decyduje o niezwykłości XX wiecznych druków ilustrowanych? Kolory offsetu, który najlepiej oddawał akwarelę oraz kredkowe rysunki dzięki swojej właściwości dobrego przenoszenia delikatnych barw stworzonych techniką nakładania czterech podstawowych kolorów. Warto poszukiwać i kolekcjonować edycje książek dla dzieci z lat 50-tych, 60-tych i 70-tych XX wieku. Specjalne wydania ilustrowane np. Boskiej komedii Dantego z 1965 roku bogato ilustrowanej przez najwybitniejszych polskich ilustratorów. Klasyki powieści z ilustracjami Szancera, Uniechowskiego, Berezowskiej czy drzeworytami Marii Hiszpańskiej-Neumann. Książki ilustrowane przez Daniela Mroza np. Stanisława Lema i wiele innych. Te i inne małe dzieła sztuki odnajdziesz w naszym dziale antykwariatu książek ilustrowanych.